ADAM ÇALIŞTIRAN VE İFA YARDIMCISI

5467
0
Paylaş:

Adam çalıştıran ve ifa yardımcısı sorumlulukları sırasıyla TBKm66 ile TBKm116 kapsamında düzenlenmektedir. Söz konusu maddeler kanuni dayanakları, sorumluluğun boyutu ve zamanaşımı süreleri dikkate alınarak aşağıda ele alınacaktır.

TBK66 ve TBK116 Arasındaki Ayrım

Öncelikle iki kavramın uygulamada karşılık geldiği durumlar somutlaştırılmalıdır. Bu anlamda bir kusursuz sorumluluk türü olan TBK 66 kapsamındaki adam çalıştıranın sorumluluğu için i) bir çalıştırma ilişkisinin varlığı gözetilmeli olup, çalıştırma ilişkisinin varlığı için ise kişinin çalıştırana tabi olması, onun emri altında çalışması, talimatlarına bağlı olması şartlarına bağlıdır. Bir kimsenin ofisinde çalışan sekreteri, evindeki temizlikçisi, keyif için ata binerken hizmetinden faydalandığı seyisi çalışan sayılacaktır. Ayrıca ii) hukuka aykırı fiilin çalıştırma eylemi sırasında gerçekleşmesi gerekmektedir. Son olarak ise iii) hukuka aykırı fiil ile sebep olunan zarar arasından nedensellik bağının mevcut olması gerekmektedir.

Diğer taraftan TBK 116 kapsamında yer alan ifa yardımcısının sorumluluğunda ise i) sorumlu olunan kişi ile mevcut bir borç ilişkisinin varlığı söz konusu olup, bunun ifasına ilişkin olarak bir sorumluluğun mevcudiyetinden bahsedilecektir. Burada artık bir çalışan çalıştıran ilişkisinden değil bir borç ilişkisinin borçlusu ile onun ifa yardımcısından bahsedilmektedir. Bununla birlikte ii) söz konusu borcun ifasında ifa yardımcısının kullanılması gerekmektedir. İfa yardımcısı kavramı geniş bir kavrama karşılık gelmekte olup çalıştırma ilişkisi gibi spesifik bir ilişki aranmamaktadır. Bu anlamda borçlu ifa sırasında daha önce hiç karşılaşmadığı bir şahsı da yardımcı olarak kullanabilir. Örneğin, borç konusu bir eşyanın taşınması sırasında o an için o ortamda bulunan yabancı bir şahıstan yardım istenilirse bu kişi TBK anlamında ifa yardımcısı sayılacaktır. Göz ardı edilmemesi gereken nokta ifa yardımcısının borçlunun izin ve iradesinde ifada bulunması gerektiğidir. Ayrıca nedensellik bağı sayılabilecek, iii) zararın ifa yardımcısının borca aykırılığından kaynaklanması şartı bulunmaktadır.

Sorumluluğun Kaynağı

Uygulama noktasında TBK 66 ile TBK 116 hükümlerinin yarıştığı söylenebilecektir. Bir farkla ki TBK 66 hükmü sorumlu ile zarar gören arasında bir sözleşme ilişkisinin bulunmadığı varsayımına dayanmaktadır. Bu anlamda TBK 66 haksız fiil sorumluluğuna dayanmakta TBK 116 ise borca aykırılık sorumluluğuna dayanmaktadır.

Ayrıca, ifa yardımcısının verdiği zarar borca aykırı olmayıp da genel davranış kurallarını ihlal ediyorsa, verilen zarardan yardımcı kişiyi çalıştıran kişi sorumlu olmaktadır. Bu durum ise TBK. m.66’ya tabidir. Yardımcı kişinin aykırı davranışı bahsedilen iki duruma da aykırı bir davranışsa bu durumda TBK m.66 ve TBK. m.116 yarışmakta olup, bu durumda mağdur kişi dilediği sorumluluğa dayanmakta özgürdür.

Sorumluluktan Kurtulma

TBK 66 kapsamında sorumluluk çerçevesine giren bir zararın meydana gelmesi halinde, gerekli özenin gösterilmemiş olduğu ve zararın bu yüzden meydana geldiği karine olarak kabul edilmektedir. Bu anlamda kusurunun bulunmadığını ispat adam çalıştıran kişiyi sorumluluktan kurtarmayacaktır, çünkü kusur aranmayan bir sorumluluk hali söz konusudur. Ancak sorumlu tutulan kişi, zararın gerekli özenin gösterilmemesiyle ilgili olmadığını ya da gerekli özenin gösterilmesine rağmen oluştuğunu ispatlarsa sorumluluktan kurtulabilecektir. Bu anlamda adam çalıştıranın, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmayacaktır. Ayrıca zararın meydana gelmesi ile çalışanın fiili arasında nedensellik bağının bulunmadığını ispat ile de sorumluluktan kurtulabilecektir.

TBK 116 kapsamında ise ifa yardımcısının, borca aykırı davranışla borç ilişkisinin karşı tarafına zarar vermesi halinde, bu borca aykırı davranıştan bizzat borçlu sorumlu olmaktadır. Adam çalıştıranın sorumluluğunda söz konusu olan seçimde, gözetimde ve denetimde özen gösterildiğini ispat ifa yardımcısının sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Burada TBK 116 ile borçluya yüklenen sorumluluk sözleşme ilişkisinden kaynaklandığı için sorumluluk bağlamında kurtulma şartları da ağırlaştırılmıştır. Borçlu bu durumda zararın meydana gelmesi ile ifa yardımcısının fiili arasında nedensellik bağının bulunmadığını ispat ile sorumluluktan kurtulabilecektir. Ayrıca sözleşme serbestisi ilkesi gereği taraflar arasında “ifa yardımcısının fiillerinde sorumlu tutulmama” hükmü koyularak sorumluluktan kurtulmak mümkündür. Ancak sözleşmeye kurtulma şerhi düşülmesi uzmanlık gerektiren bir konudan kaynaklanıyorsa koyulacak şerh de kesin olarak hükümsüz sayılmaktadır.

Zamanaşımı

TBK 66 kapsamında adam çalıştıranın sorumluluğu haksız fiil sorumluluğuna dayanmakta olup, 2 yıl normal, 10 yıl olağanüstü zamanaşımına tabi olacaktır. Zamanaşımının başlangıç süresi ise fiilin ve failin öğrenilmesi ile başlayacaktır.

TBK 116 kapsamında ifa yardımcısının sorumluluğu ise sözleşmeye aykırılıktan kaynaklı bir sorumluluk olup TBK 72 kapsamında 10 yıllık genel zamanaşımına tabi olacaktır. Zamanaşımının başlama anı ise hukuka aykırı fiilin gerçekleştirilme anıdır.

 

Paylaş:

Cevap bırakın