Sanal Hukuk - İşçinin Refakatçi İzni

İş Kanunu ve Yıllık İzin Kullanım Yönetmeliği işçiye devlet memurlarına tanınan refakatçi iznini tanımamaktadır. Öyleyse yakını hastalanan veya mahkemede duruşması olan bir işçinin durumu belirsizlik içermektedir. Bu tür durumlarda hem işçinin mağduriyetinin önlenmesi hem de işverenin menfaatinin dengelenmesi adına farklı birtakım yöntemler tercih edilebilmektedir. İşçinin bu tür durumlarda kullanabileceği iki tip izin türü vardır:

Ücretli İzin Hakkı Kullanılabilecektir

İşçi acil durumlarda ücretli izin hakkını kullanabilecektir. Ücretli izne ilişkin olarak, işçi 1 yılını doldurmadan yıllık izni hak etmeyeceği öngörülmüştür. İşveren ile anlaşılması şartı ile yıllık izin 1 yıl dolmadan gelecek yılların izinlerinden mahsup edilmek suretiyle kullandırılabilmektedir. Bunda bir sınırlama yoktur. Hatta işveren dilerse 1 yıllık ücretli çalışanına izin süresini aşan miktarda ücretli izin dahi kullandırabilir. Bu durumda kullanılan izin ikinci yılın izin hakkından mahsup edilecektir. (Uygulamada hiçbir işverenin buna yanaşacağını düşünmüyoruz ancak yasal olarak mümkündür). Gelecek yılların iznini kullanan işçi yıllık izni hak etmeden (yani kesintisiz 1 yıl kıdem doldurmadan) işten ayrılması durumunda ise kullandığı izin miktarına karşılık gelen bedel son maaşından mahsup edilecektir.

Yıllık izin kullanım talebi bağlayıcı değildir. İşveren işçinin talebi ve işin durumunda göre bir değerlendirme yapacaktır.

Yıllık izin en fazla üçe bölünerek kullandırılabilmektedir. Ancak yıllık ücreti iznin işverence kullandırılması halinde herhangi bir bölme yapılaması mümkün değildir.

Ücretsiz İzin Hakkı Kanunda Sayılı Hallerde Mümkündür

Ücretsiz izne ilişkin ise kanunlarda sadece doğum izni ve ücretli iznini başka şehirde geçirmek isteyen işçiye verilen 4 günlük yol iznini öngörülmektedir. Bunun dışında devlet memurluğunda olduğu gibi refakatçilik yapılması sebebiyle herhangi bir izin kullandırılmamaktadır. Kanunda sayılan haller dışında ücretsiz izin kullandırılması tamamen işveren ile anlaşılmasına bağlıdır. Eğer işçiler yıllık ücretsiz izin kullanmak istiyorlarsa gerekçelerini de belirtir bir dilekçeyi işverene sunmak zorundadırlar. Talebi kabul edip etmemek tamamen işverenin takdirindedir. Hatta Yargıtay bir kararında çocuğu hastalandığı gerekçesiyle haftada 6 gün iğne yapmak için izin isteyen işçiye işverence ücretsiz izin tanınmayıp sadece belirli saatlerde işini görmesi için izin verilmesi üzerine işçinin işe gelmemesi durumunu işverence haklı fesih sebebi saymıştır.

Son olarak işçinin verilmesi zorunlu ücretsiz izin durumlarına değinmek gerekir. Buna göre; işçilerin evlenmelerinde 3 güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş ya da çocuklarının ölümünde yine 3 güne kadar izin verilmesi gerekmektedir.

SONUÇ

İşveren işçiye hak etmese dahi (1 yıl kesintisiz çalışmasa dahi) sonradan mahsup edilmek üzere ücretli izin verebilecektir. Mahsup problemi ile uğraşmamak adına uygulamada bazı işyerleri işçilerine ilk 6 ay sonunda 7 günlük ücretli izin hakkı tanıyabilmektedir. Ancak bu tamamen işverenin lütfuna kalmış bir husustur, aksi halde kanun zorunlu ücretli izin kullandırılmasını 1 yıl kesintisiz çalışma şartına bağlı tutmuştur.

Ücretsiz izin verilmesi gereken durumlar ise kanunda sayıldığı için bunun dışında kalan durumlar için tamamen işverenin takdiri aranmaktadır. Çünkü kanun işçiye herhangi bir refakatçi izni tanımış değildir. Uygulamada işçinin gerekçeli bir şekilde yazdığı ücretsiz izin dilekçesi işverence değerlendirilip buna göre ücretsiz izin verilebilmektedir.