Ödeme Kuruluşları ve Ödeme Hizmeti

Elektronik ortamda yapılan ödemelere ilişkin olarak işlemlerin gerçekleştirilmesi esnasında sunduğu altyapı aracılığı ile ödeme hizmeti sağlayan tüzel kişiler ödeme kuruluşu olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda ödeme kuruluşları ödeme sistemi vasıtası ile elektronik ortamda hizmet veya ürün alınması sırasında gerçekleştirilen ödemelere aracılık ederek bankacılık işlemlerine tamamlayıcı unsur teşkil etmektedir.

Türk hukukunda Ödeme kuruluşları 27 Haziran 2013 tarihinde yayımlanan ve aynı tarihte yürürlüğe giren “Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” ve bu kapsamda çıkarılan diğer tebliğ ve yönetmelikler ile düzenlenmektedir. Kanun ve ilgili bildirgelerin ortaya çıkmasında 09.02.2009 yılında İngiltere Stationary Office tarafından yayımlanan 209 no’lu “Financial Services and Markets, The Payment Services Regulations 2009” temel alınmıştır. Diğer yandan Avrupa Birliğine uyum sağlanması amaçlanmakta olduğundan AB direktifleriyle uyumlu bir düzenleme hazırlanma çabası içinde bulunulmuştur. Kanun genel olarak ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarından bahsetmektedir. Bu anlamda teknik hizmetin sağlanmasında üç farklı kuruluşun varlığından bahsedilebilecektir:

• Ödeme Kuruluşları
• E-Para Kuruluşları
• Sistem İşleticileri

Yazılarımızın içeriğini oluşturan konu ödeme kuruluşları olup söz konusu hizmetin sağlanması hem tüketiciler hem de şirketler açısından birtakım faydalar ve riskler barındırmaktadır.

Tüketiciler açısından; belli bir standardın sağlanması, ödemelerde daha net bilgi sahibi olunması, ödemelerin daha hızlı gerçekleştirilebilmesi, tüketicinin korunması ve ödeme yelpazesinin genişletilmesi gibi imkanlar sunarken diğer yandan bilgi güvenliği ve operasyonel birtakım sıkıntıların da yaşanması mümkün olabilecektir.

Kuruluşlar açısından ise; benzer faydalarının yanı sıra yasal bir merciye bağlılığın verdiği hukuki güven, lisanslı diğer kuruluşlar ve bankalar ile iş birliği, aynı sektörde faaliyet gösteren diğer şirketlerle rekabet avantajı, kurumsal ve gelişmiş stratejiden oluşan bir altyapı imkanı gibi faydalar sunmaktadır. Ancak söz konusu ödeme hizmetlerinin tüketicilere nazaran şirketler için daha büyük riskler barındırdığı söylenebilecektir. Uyum süreci ve finansal riskler, itibar riski, bilgi güvenliği açığı riski, sistem entegrasyon riski ve operasyonel riskler gibi birtakım riskler şirketler için bu alanlarda yönetişimsel, hukuki ve teknolojik uzmanlarla çalışma ihtiyacını doğurmaktadır.

Ödeme Hizmeti Nedir?

Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 12’nci maddesi ödeme hizmetlerini sayarak tanımlamıştır:

• Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkan veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemler, (Örneğin; Ödeme kuruluşunun müşterisinin yaptığı mal alım işlemi karşılığında ödeme kuruluşunun kendi müşterisinden havale yolu ile para tahsil etmesi)
• Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferi, (Ödeme şirketinin kredi kartı tahsilatı, sanal pos işi)
• Ödeme aracının ihraç veya kabulü, (E-Para Şirketleri)
• Para havalesi, (Western Union; belli bir ödeme hesabına yani sabit müşteri ya da sözleşme olmaksızın da çalışabilen iş modeli)
• Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemi, (Mobil Ödeme Şirketleri)
• Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetler, (Fatura ödeme şirketleri)

kanun uyarınca ödeme hizmeti sayılmışlardır.

Kanun ile düzenlenen ödeme hizmetlerinin sınırlarının kesin bir şekilde çizilebilmesi amacıyla ikinci fıkra ile Kanun kapsamında ödeme hizmeti olarak değerlendirilmeyecek işlemler açıklanmıştır. Bu noktada bilişim ve elektronik haberleşme hizmeti sunan kuruluşların alıcı ile gönderen arasındaki ödeme işleminde gönderilen fona işlemin hiçbir aşamasında sahip olmadığı ve sadece altyapı hizmeti sunduğu işlemler ödeme hizmeti kapsamında değerlendirilmemiştir.

Ödeme Kuruluşu ve Ödeme Hizmeti Sağlayıcısı

Kanun ödeme kuruluşu ile ödeme hizmeti sağlayıcısı kavramlarını ayırmış, ödeme kuruluşunu diğer ödeme hizmeti sağlayıcılarından biri olarak saymıştır. Bu anlamda ödeme hizmeti sağlayıcıları;

• 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankalar,
• Elektronik para kuruluşları,
• Ödeme kuruluşları,
• Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi,

Olarak sayılmıştır. Bununla birlikte bankalar ve ödeme kuruluşları haricindeki hizmet sağlayıcıların ödeme hizmeti sağlayamayacakları belirtilmiştir.

Ödeme Kuruluşları ve Bankalar

Ödeme kuruluşları ve bankalar kanunun ödeme hizmeti sağlayıcısı olarak sınırlı sayıda belirlediği kurumlardır. Diğer taraftan Ödeme kuruluşları bankalar gibi kredi verme, ödenmesine aracılık edilen tutarları taksitlendirileme ve elektronik para ihracı yapma yetkisine sahip değillerdir. Bu anlamda ödeme kuruluşları çek, bono ve diğer kıymetli evraklar ödeme araçları ödeme hizmeti kapsamında kullanamaz, döviz alım-satımı yapamazlar. Kısacası ödeme kuruluşları kanunda belirtilen ödeme hizmetleri haricinde bir iş yapamazlar. Bu itibarla, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının ana sözleşmesinde başka bir mal veya hizmet ticareti faaliyetinde bulunulabileceğine ilişkin hükümlere yer verilmemesi gerekmekte olup bu kuruluşların her türlü belge, ilân ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptığı açıklamalarda banka adını ya da banka gibi faaliyet gösterdiği ya da banka adına işlem yaptığı izlenimini uyandıracak ifadeleri kullanmaları da yasaklanmıştır.

Musab Güneş

Sanal Hukuk Platformunun kurucuları arasında yer alan Musab; Platformun Genel Yayın Editörü konumundadır.

İletişim: musab.gunes@sanalhukuk.net